انواع نظارت های آژانس بین المللی انرژی اتمی از مراکز هسته ای ایران خبرنگاران - وبلاگ دبستانیها

به گزارش وبلاگ دبستانیها، نائب رئیس کمیسیون اصل 90 رئیس به تشریح انواع و اقسام نظارت های آژانس از مراکز هسته ای کشورمان پرداخت.

به گزارش گروه سیاسی وبلاگ دبستانیها، سید محمود نبویان کننده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی طی یادداشتی به تشریح جزئیات انواع و اقسام نظارت های آژانس بین المللی انرژی اتمی از مراکز هسته ای کشورمان پرداخت.

متن کامل یادداشت نائب رئیس کمیسیون اصل نود درباره انواع نظارت های آژانس به شرح زیر است:

از زمان تاسیس آژانس بین المللی انرژی اتمی، مجموعه مقررات، نظارت ها و بازرسی هایی جهت حصول اطمینان از صلح آمیز بودن فعالیت های هسته ای کشور های هسته ای از سوی آژانس، وضع و اعمال شده است. بدین منظور، موافقت نامه های مختلفی به نام موافقت نامه های پادمانی به وسیله آژانس تهیه شده و کشور های عضو موظف هستند که این موافقت نامه ها را امضا و اجرا کنند.

پادمان در فارسی به معنای نظارت و حراست کردن است و اسم مصدری است که از ریشه فعل پاییدن گرفته شده است.

مفهوم پادمان هسته ای معادل واژه Nuclear Safeguards است که در اساسنامه آژانس بین المللی انرژی اتمی بکار رفته و به معنای نظارت و بازرسی از مواد و موسسات هسته ای به منظور اطمنیان از کاربرد صلح آمیز آن ها است.

آژانس برای این منظور، مقرراتی را به عنوان الگو تهیه و تصویب کرده است که کشور های عضو براساس آن الگو، موافقت نامه های پادمانی یا نظارتی را با آژانس منعقد می کنند. تا به امروز سه نوع الگوی پادمانی و نظارتی توسط آژانس مورد تصویب قرار گرفته است:

1- موافقتنامه پادمانی [1]66 (INFICIRC/66). این قرارداد قبل از الحاق هر دولت به NPT در اختیار آژانس واقع شده است که هر عضو جدید در صورت تمایل در چارچوب آن با آژانس قرارداد نظارتی منعقد می کند. این موافقتنامه ناظر بر بعضی از موارد خاص بازرسی است و آژانس فقط بر تاسیساتی نظارت خواهد نمود که دولت عضو، داوطلبانه خواستار بازرسی از آن می گردد.

2- موافقت نامه جامع پادمانی [2]معروف به سند 153 (INFICIRC/153): این موافقت نامه کشور عضو را ملزم می کند که سیستم کنترل و شمارش مواد تحت پادمان را ایجاد کند. دولت ایران براساس این الگو، موافقت نامه نظارتی را در 19ژوئن 1973 با آژانس منعقد کرده است که به سند 214 (INFICIRC/214) معروف است.

3- پروتکل الحاقی [3]یا سند 540 (INFICRC/540). پروتکل الحاقی نیز یک الگو و نمونه برای موافقت نامه های پادمانی یا نظارتی اعضای آژانس است. شورای حکام، پروتکل الحاقی را به منظور تقویت کارآمدی نظام پادمان های آژانس به تصویب رسانده است. آژانس به وسیله پروتکل الحاقی دسترسی کاملتری به تمام فعالیت های مربوط به امور هسته ای کشور های عضو دارد.

آژانس براساس الگو های ذیل چهارنوع بازرسی از فعالیت هسته ای اعضا انجام می دهد، که عبارتند از:

1. بازرسی موقت (Adhoc Inspection)،

2. بازرسی معمولی (Rutine Inspection). آژانس اغلب از این بازرسی بهره گرفته و مراتب را یک هفته پیش از اعزام بازرسان کتبا به اطلاع دولت عضو خواهد رساند،

3. بازرسی ویژه (Special Inspection). این بازرسی زمانی استفاده می گردد که آژانس اطلاعات ارائه شده توسط عضو را کافی نداند،

4. بازرسی های پروتکل الحاقی. این نوع نظارت، نیازی به تصویب شورای حکام ندارد و آژانس حق دارد به هر مکان و هرزمانی که برای نظارت تشخیص داده است، دسترسی پیدا کند.

پس از ذکر مقدمات فوق، به صورت اجمالی، بعضی از نظارت های مهم را بیان می کنیم:

1- نظارت های جامع پادمانی

هر کشور هسته ای عضو پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای (NPT) موظف است توافق نامه ای را با آژانس امضا کند که آژانس بر مواد و فعالیت های اعلام شده هسته ای آن کشور نظارت کند. بعضی از مهم ترین موارد آن عبارت است از:

1- ارایه اطلاعات از مواد و فعالیت های هسته ای اعلام شده و امکان دسترسی به آن ها.

2- ایجاد یک سیستم حسابرسی و کنترل تمام مواد هسته ای مشمول پادمان.

3- آژانس حق دارد و موظف است تا از اجرای پادمان براساس مفاد این موافقت نامه در خصوص کلیه مواد چشمه یا مواد شکافت پذیر ویژه، در تمامی فعالیت های صلح جویانه هسته ای که در قلمرو یا حاکمیت یا هر جایی تحت کنترل اجرا شده یا می گردد، صرفا به منظور رسیدگی به این که کاربرد این مواد جهت سلاح های هسته ای یا دیگر ادوات انفجاری هسته ای منحرف نشده است، اطمینان حاصل نماید.

4- در این نوع نظارت، آژانس نسبت به مواد رقیق شده که کاربرد هسته ای ندارد، نظارتی ندارد.

5- در این نوع نظارت، آغاز نظارت آژانس بعد از کیک زرد است و بر معادن اورانیوم نظارتی ندارد، اگرچه می تواند نسبت به آن ها مطلع باشد. [4]6- انتخاب بازرسان آژانس به صورت زیر انجام می گردد:

الف- بازرس از طرف آژانس، با تمام ویژگی هایش-مانند این که از چه کشوری بوده و تخصص او چیست- به کشور مورد نظر معرفی می گردد.

ب- ظرف 30روز کشور مورد نظر باید قبول یا عدم قبول خود را نسبت به بازرس اعلام کند.

ج- در صورت مخالفت، آژانس باید بازرس را عوض کند.

د- اگر این مخالفت ها تکرار گردد به گونه ای که در فعالیت بازرسی آژانس، خلل ایجاد گردد، آژانس، گزارشی به شورای حکام ارائه می دهد تا اختلافات فیصله یابد.

7- بازدید ها و فعالیت بازرسان آژانس باید با توجه به موارد زیر انجام گردد:

الف- به حداقل رساندن مسائل و مزاحمت های ممکن برای دولت و فعالیت های صلح آمیز هسته ای مورد نظر.

ب- تضمین حفظ اسرار صنعتی یا هرگونه اطلاعات محرمانه ای که بازرسان از آن آگاه می گردند.

2- نظارت های پروتکل الحاقی

بعضی از مهم ترین نظارت ها براساس پروتکل الحاقی عبارتند از:

1- دسترسی به هرمکان و در هرزمان.

2- بازرسی های سرزده. مدت اطلاع قبلی به مسئولین آن کشور، 2ساعت و در بعضی موارد کمتر از آن است. البته اطلاع قبلی آژانس، باید مکتوب و دلایل آن نیز ذکر گردد.

3- تمهید مقدمات سفر بازرسان مانند صدور ویزا و تمدید های مکرر آن. این ویزا باید ظرف یک ماه پس از درخواست، صادر و حداقل یک سال نیز معتبر باشد.

4- نصب تجهیزات مانیتورینگ برای کشف فعالیت های احتمالی خارج از چارچوب مورد نظر آژانس.

5- نمونه گیری محطیی.

6- نصب مانیتورینگ آنلاین.

7- ارائه اطلاعات کلی و تعیین از مکان اجرای فعالیت های تحقیق وتوسعه مربوط به چرخه هسته ای [5]-که مواد هسته ای در فرایند تحقیق وتوسعه در آن بکار نمی رود-، ارایه اطلاعات از جایی که به تحقیق وتوسعه مجوز داده، آن را کنترل و اجرا کرده و تامین هزینه می کند.

9- ارایه اطلاعات کامل از تمام اماکن خارج از سایت های هسته ای که در آن اماکن، از مواد هسته ای استفاده می گردد، مانند بیمارستان ها.

10- ارایه نقشه کلی از سایت هسته ای موجود در کشور و نیز شرح کلی هر ساختمانی که در سایت های هسته ای موجود است.

11- ارایه اطلاعات از معادن اورانیوم و توریوم [6]و کارخانجات تغلیظ اورانیوم (تغلیظ یعنی: جداسازی اورانیوم از مواد معدنی دیگر، تخلیص آن، آسیاب و پودر کردن اورانیوم، اضافه کردن اسیدسولفوریک به آن و بدست آوردن کیک زرد)، ارایه اطلاعات از مقدار فراوری معادن و نیز فراوری کارخانجات تغلیظ در هرسال.

12- ارایه اطلاعات از مواد چشمه-یعنی اورانیوم- که هنوز به مرحله فراوری سوخت یا غنی سازی ایزوتوپی نرسیده است، این اطلاعات شامل:

الف- مقادیر، ترکیب شیمیایی، کاربرد یا استفاده هسته ای یا غیرهسته ای از آن.

ب- ارایه اطلاعات نسبت به صادرات محموله 10تُنی اورانیوم و یا محموله های کمتر که در هر سال، از 10تُن تجاوز می کند.

ج- ارایه اطلاعات از محموله های صادراتی 20تُنی توریوم و یا محموله های کمتر از آن که در مجموع در سال، از 20تُن تجاوز می کند.

13- ارایه اطلاعات نسبت به مقادیر، کاربرد ها و اماکن هسته ای که در بند های 36 و 37 پادمان نیازی به ذکر آن ها نبوده است.

14- ارایه اطلاعات مربوط به مکان و فرآوری بعدی پسماند های متوسط یا سطح بالای حاوی پلوتونیوم و اورانیوم با غنای بالا.

15- ارایه اطلاعات نسبت به تجهیزات و مواد با مصارف دوگانه (هسته ای و غیرهسته ای) -مانند اشعه ایکس که در عکس برداری ها در بیمارستان ها بکار می رود- که شامل:

الف- مقدار صادرات آنها، مقدار و مکان استفاده در کشور دریافت کننده و نیز تاریخ صدور آن ها.

ب- تاییدیه کشور دریافت کننده نسبت به دریافت آن ها.

16- به روز کردن اطلاعات مربوط به تجهیزات با کاربرددوگانه در هرسال.

17- ارایه اطلاعات برنامه 10ساله مربوط به چرخه سوخت هسته ای (شامل تحقیق وتوسعه) پس از تصویب مقامات ذی صلاح آن کشور.

18- ارایه اطلاعات دقیق از مکان های اجرای فعالیت های تحقیق وتوسعه مرتبط با چرخه سوخت هسته ای و فرآوری پسمان ها که از مواد هسته ای استفاده نمی گردد، نیز ارایه اطلاعات از مکان هایی که تحقیق وتوسعه در آن اجرا شده، ولی توسط خود مقامات دولتی به طور رسمی مجوز نگرفته، تامین هزینه نشده، و کنترل نشده است.

19- ارایه اطلاعات دقیق از افراد حقیقی-مانند متخصصین هسته ای و نظامی- و حقوقی مورد درخواست آژانس که خارج از محل شناخته شده هسته ای فعالیت های مرتبط با چرخه سوخت هسته ای دارند. اطلاعات داده شده باید با تفصیلات و شرحات کامل باشد.

20- دسترسی دادن به بازرسان آژانس در خصوص:

الف- هر مکان مورد درخواست در یک سایت هسته ای.

ب- هرساختمان مشغول به کار یا برچیده شده خارج از موسساتی که معمولا مواد هسته ای در آن استفاده می گردد.

ج- هر مکانی که آژانس مطالبه کند، مانند اماکن نظامی و نیز دانشگاه ها،

21- آنالیز اماکن مورد درخواست آژانس جهت راستی آزمایی اطلاعات ارایه شده یا رفع تعارضات نسبت به اطلاعات ارایه شده. نیز دسترسی به هر قسمت از اماکن هسته ای جهت آنالیز اطلاعات طراحی و یا بازرسی های ویژه.

22- ارایه اطلاعات مربوط به شرایط برچیده شدن مکان خارج از سایت که معمولا مواد هسته ای در آن بکار می رود.

23- امکان برخورداری از مشاهدات عینی، جمع آوری نمونه های محیطی، استفاده از دستگاه های آشکارسازی و اندازه گیری پرتوها، بکارگیری انواع مهروموم و وسایل دیگر تشخیص دست کاری ها، آنالیز سوابق مربوط به مقادیر، منشأ و حالت مواد، آنالیز سوابق پادمانی مربوط به فراوری و حمل مواد.

24- دسترسی های کنترل شده [7]نسبت به هر مکان در خصوص فعالیت ها و مواد هسته ای اظهارنشده.

25- فراهم کردن امکان انتقال امن اطلاعات بین ماموران و بازرسان آژانس.

در ضمن نظارت های پروتکل الحاقی بر موافقت نامه پادمان در صورت تعارض حاکم است. [8]3- نظارت های فراتر از پروتکل الحاقی تحت عنوان اقدامات شفاف ساز

متاسفانه در برجام، علاوه بر نظارت های پادمانی و نظارت های براساس پروتکل الحاقی، نظارت های خاص دیگری پذیرفته شده است که به تصریح بند یازده مقدماتی، این گونه نظارت ها مختص ایران است. بعضی از نظارت هایی که تحت عنوان اقدامات شفا ف ساز در برجام آمده است، عبارتند از:

1- ارایه گزارش شرایط هسته ای ایران به شورای حکام و شورای امنیت سازمان ملل.

2- 15سال اجازه دسترسی روزانه به سایت فردو جهت اطلاع از مواد و فعالیت های هسته ای اعلام نشده.

3- اجازه اندازه گیری آن لاین غنی سازی و پلمپ الکترونیکی تا ابد.

4- 15سال نظارت بر موجودی سانترفیوژ ها در انبار و زیرساخت های آن ها.

5- 20سال نظارت بر موجودی روتور ها و بیلوزها.

6- 20سال نظارت بر معادن سنگ کنستانتره و جابجایی آن ها.

7- صدور ویزای طولانی مدت (15سال یا بیشتر) برای ماموران آژانس و تهیه مکان مناسب کنار سایت ها برای آن ها و استقرار کامل آن ها در ایران.

8- ارتقای تعداد بازرسان آژانس به 130 تا 150نفر پس از 9ماه از اجرای برجام.

9- نظارت شبانه روزی و کامل بر فعالیت های ایران. [9]10- اجرای کد اصلاحی 1/3.

11- نصب تجهیزات مدرن برای نظارت.

12- دسترسی به اماکن نظامی.

13- دسترسی به افراد.

14- نظارت کامل بر مواد و تجهیزات دومنظوره.

15- اخذ مجوز از کمیسیون مشترک و شورای امنیت سازمان ملل جهت واردات اقلام دومنظوره و پذیرش نظارت کشور صادرکننده بر استفاده نهایی آن تجهیزات در ایران.

متن توافق نامه ایران و آژانس در 3اسفند1399 و آنالیز آن

متن توافق نامه 3 جمله ای ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی در سوم اسفند 99، از نظر حقوقی مسائل فراوانی دارد که به ذکر بعضی از موارد آن می پردازیم:

در بند یک آمده است:

1. That Iran continues to implement fully and without limitation its Comprehensive Safeguards Agreement with the IAEA as before. [10]اولا: در این بند به موضوع اجرای بدون محدویت (without limitation) و بطور کامل (fully) موافقت نامه پادمان اشاره شده است که روشن است این تعابیر کاملا تفسیر پذیر بوده و شامل صحیح بودن و کامل بودن اظهارات پادمانی کشور می گردد و می تواند حیطه اقدامات پادمانی را گسترش دهد. به عبارت دیگر، آژانس می تواند به بهانه صحیح نبودن اظهارات ایران در شرح فعالیت های هسته ای و یا کامل نبودن آن، بازرسی های گسترده ای را در ایران انجام دهد.

ثانیاً: برای این که دچار مسائل در تفسیر توافقنامه نشویم، در این بند باید تصریح می شده است که ایران از 5اسفند1399، نظارت های فراپادمانی مانند اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی و اقدامات شفاف ساز مذکور در برجام را به طور کامل متوقف می کند، که متاسفانه در این توافق ذکر نگردیده است.

در بند دوم توافق آمده است:

2. To a temporary bilateral technical understanding, compatible with the Law, whereby the IAEA will continue with its necessary verification and monitoring activities for up to 3 months (as per technical annex). [11]این بند نیز اشکالات فراوانی دارد و منجر به ابهام آن و درنتیجه، تفسیر های گوناگون خواهد شد، زیرا.

اولا: در این بند به اقدامات فنی اشاره شده است که مطابق قانون (compatible with the Law) باشد، اما مراد از آن، کدام قانون است، و در هنگامی که اختلاف پیش آید، کدام قانون، ملاک خواهد بود؟ ضروری است که مراد از قانون، به صورت دقیق و روشن ذکر شده تا دچار هرگونه تفسیر و سوءاستفاده از آن نباشیم.

ثانیا: نکته مهم در بند دوم آن است که این بند، غیر از بند اول است که در آن به نظارت های پادمانی اشاره شده است، براین اساس، در این بند، آنچه که ذکر می گردد، فراتر از نظارت های پادمانی -یعنی نظارت های برآمده از پروتکل الحاقی و اقدامات شفاف ساز- و دقیقا در مقابل مصوبه مجلس می باشد.

ثالثا: در این بند اشاره شده است که آژانس به بازرسی و نظارت خود برای سه ماه ادامه می دهد، روشن است که مراد از بازرسی و نظارت، بازرسی و نظارت های فراپادمانی یعنی نظارت های براساس پروتکل الحاقی و اقدامات شفاف ساز می باشد، زیرا از یک سو، به نظارت های پادمانی در بند اول اشاره کرده است و نیازی به ذکر آن در بند دوم نبوده است، و ازسوی دیگر، نظارت های پادمان امر عام و همیشگی است نه این که مقید به زمان خاص مثلا سه ماهه باشد، به دیگرسخن، اگر مراد از آن، نظارت های پادمانی باشد، این نوع نظارت ها همیشگی بوده و نباید محدود به سه ماه باشد، در حالی که در این بند تصریح شده است، که این گونه نظارت ها، موقت و محدود به سه ماه است. بنابراین، برخلاف مصوبه مجلس، آژانس به نظارت های فراپادمانی یعنی نظارت های ناشی از پروتکل الحاقی و اقدامات شفاف ساز خود تا سه ماه آینده ادامه خواهد داد.

رابعا: در این بند، علاوه بر واژه نظارت (monitoring)، تاکید به راستی آزمایی و بازرسی (verification) نیز شده است، و روشن است که راستی آزمایی و بازرسی مشروط به حضور فیزیکی بازرسان در مکان های مورد نظر خواهد بود و بدون حضور بازرسان، راستی آزمایی تعهدات، معنایی ندارد. به دیگرسخن، اگر بحث دوربین ها مورد نظر بوده است، صرفا باید واژه monitoring ذکر شده و برای مثال، بیان می شده است که 4دوربین، برای مدت سه ماه، اطلاعات را ذخیره کنند، و نیازی به ذکر verification نبوده است.

خامسا: مراد از پیوست مذکور در پرانتز چیست؟ روشن است اگر صرفا ذخیره کردن چند دوربین، مراد بوده است، نیازی به پیوست محرمانه نداشته است.

در بند سوم توافق آمده است:

3. To keep the technical understanding under regular review to ensure it continues to achieve its purposes. [12]اولا: مراد از مرور منظم در این بند چیست؟ اگر مراد از آن همان نظارت های پادمانی باشد، در بند اول آمده است و نیازی به ذکر مجدد آن نیست، زیرا ایران عضو NPT بوده و برای همواره باید تحت نظارت پادمانی آژانس و نظارت های پادمانی آن باشد. بنابراین، مرور منظم، ناظر به بند دوم یعنی نظارت های فراپادمانی بوده و متوقف بر حضور بازرسان آژانس جهت بازبینی می باشد، امری که کاملا در تضاد با مصوبه مجلس است.

ثانیا: در این بند، نیل به اهداف آژانس ذکر شده است، که امری مبهم است، این ابهامات منجر به تفسیر دلخواه دشمنان ایران خواهد شد.

ثالثا: آنچه که می توانست ابهامات را کاملا رفع کند، ذکر صریح مصوبه مجلس یعنی ممنوع بودن هرگونه نظارت های فراپادمانی که شامل نظارت های منطبق بر پروتکل الحاقی و اقدامات شفاف ساز است، می باشد که متاسفانه ذکری از آن در این توافق به میان نیامده است. [13]در انتهای توافق نامه آمده است:

لازم به شرح است برابر بند دو، طبق قانون مجلس، هیچ دسترسی و بازرسی فراپادمانی به آژنس اعطا نخواهد شد و برابر تفاهم دوطرف بر طبق یک فهرست ضمیمه، ایران صرفا به حفظ و نگهداری داده ها در بعضی اماکن و فعالیت ها تا سه ماه اقدام خواهد نمود و در این مدت آژانس نیز هیچ دسترسی به این داده ها نخواهد داشت و صرفا در صورت اجرای کامل و موثر تعهدات برجامی ظرف این مدت، این داده ها به آژانس منتقل می گردد، در غیر این صورت، این داده ها پاک خواهد شد..

اما این بخش نیز دچار اشکال می باشد، زیرا:

اولا: نظارت های فراپادمانی منحصر به چند دوربین نیست تا بحث ها متمرکز بر آن گردد، و چنان که در بیان نظارت های فراپادمانی براساس پروتکل الحاقی و اقدامات شفاف ساز آمده است، موارد آن، بسیار فراتر از چند دوربین است، و معلوم نیست چرا آن موارد در این بند ذکر نشده است.

ثانیا: در این بند آمده است که طرف غربی باید تعهدات برجامی خود را انجام دهد، اما باید تاکید نمود که انجام تعهدات برجامی مسئله ای را از ملت ایران حل نمی کند، و تحریم ها باز هم به حال خود باقی خواهد ماند، زیرا تحریم های هسته ای که وعده برداشته شدن آن در برجام داده شده بود، به مرور زمان از سال توافق برجام تا به امروز یعنی از 1394 تا 1399، تحت عناوین دیگر مانند مبارزه با تروریسم، مورد تحریم قرار گرفته است، برای نمونه، بانک مرکزی، ذیل تحریم های مبارزه با تروریسم قرار گرفته است و درنتیجه، با اجرای تعهدات برجامی، تحریم های اساسی و مهم بانکی و نفتی لغو نخواهد شد. براین اساس، علاوه براین که انجام تعهدات برجامی به لغو تحریم های اساسی و مهم نمی انجامد، این بند توافق نامه نیز در تعارض با مصوبه مجلس است، چون در مصوبه مجلس لغو کامل تحریم های بانکی و نفتی خواسته شده است، چه این که این موارد تحریمی، ذیل تحریم های هسته ای باشد یا ذیل عناوین دیگر.

‐-‐-

[1]. Safeguards Agreement.

[2]. Comprehensive Safeguards Agreement.

[3]. Additional Protocol.

[4]. جعفر مقدم، تاریخچه و اهداف پادمان هسته ای، سازمان انرژی اتمی ایران، تهران، 1382، ص139.

[5]. تحقیق وتوسعه شامل: 1- تبدیل مواد هسته ای، 2- غنی سازی مواد هسته ای، 3- فراوری سوخت هسته ای، 4- راکتورها، 5- موسسات بحرانی، 6- بازفرآوری سوخت هسته ای و 7- فرآوری پسمان ها می گردد.

[6]. چرخه سوخت توریوم نسبت به چرخه سوخت اورانیوم دارای مزایایی است. از جمله مزایای این چرخه این است که دارای خواص فیزیکی و هسته ای بهتری است و فراوری پلوتونیوم و آکتینید کمتری دارد. نگرانی ها در خصوص محدود بودن معادن اورانیوم باعث توجه دانشمندان به این ماده جایگزین و کم خطرتر شده است. از آنجا که توریوم قابلیت های فراوانی در کاربرد های صلح آمیز انرژی هسته ای دارد و در عین حال برای فراوری سلاح های هسته ای مناسب نیست، جایگزینی آن با چرخه اورانیوم مورد توجه مجامع بین المللی قرار گرفته است. تخمین زده شده است که ذخایر توریوم در زمین چهاربرابر اورانیوم است.

[7]. برای مثال، بازرسان آژانس با ماشینی به سمت مکان مورد نظر بروند که پرده های شیشه آن کشیده شده باشد. البته تمهیدات کنترلی نباید مانع کار بازرسی گردد.

[8]. تمام موارد بیان شده از متن پروتکل الحاقی اخذ شده است.

[9]. قابل توجه است که آژانس تا سال 1990، بازرسی های معمولی خود از ایران را سالی یک بار انجام داده، ولی از این تاریخ به بعد بازرسی های معمولی به دوبار و سپس به چهاربار در سال افزایش یافته است. علاوه بر این بازرسی ها، به علت تبلیغات وسیع و منفی دولت آمریکا علیه فعالیت های صلح جویانه هسته ای ایران، دولت ایران از آژانس درخواست نمود که از تاسیسات هسته ای ایران بازدید به عمل آورد. آژانس نیز متعاقب این درخواست در سال های 1372 و 1373 دوبار از تاسیسات ایران بازرسی کرده و صلح جویانه بودن فعالیت های هسته ای ایران را مورد تایید قرار داده است. نکته دیگر آن است که بازرسی ویژه آژانس باید از سوی شورای حکام تصویب گردد، ولی تا سال 1382 هیچ بازرسی ویژه ای از تاسیسات هسته ای ایران صورت نگرفته است. (جعفر مقدم، تاریخچه و اهداف پادمان هسته ای، سازمان انرژی اتمی ایران، تهران، 1382، ص106-107) تفاوت بازرسی های آژانس قبل از برجام و بعد از برجام بسیار تامل برانگیز است.

[10]. ایران به اجرای کامل و بدون محدودیت موافقت نامه جامع پادمان خود با آژانس، همانند قبل، ادامه می دهد.

[11]. یک تفاهم فنی دوجانبه موقت، سازگار با قانون، که به موجب آن آژانس به فعالیت های راستی آزمایی و نظارت ضروری خود (طبق فهرست پیوست) برای مدت تا سه ماه ادامه خواهد داد.

[12]. مرور منظم این تفاهم فنی با هدف اطمینان از حفظ و نیز حصول به اهداف آن.

[13]. در بند ششم مصوبه مجلس تحت عنوان اقدام راهبردی برای لغو تحریم ها و صیانت از حقوق ملت ایران آمده است: 6. دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است در صورت عدم اجرای کامل تعهدات کشور های متعاهد از جمله کشور های (آلمان، فرانسه، انگلستان، چین و روسیه) در قبال ایران و عادی نشدن روابط کامل بانکی و عدم رفع کامل موانع صادرات و فروش کامل نفت و فرآورده های نفتی ایران و برگشت کامل و سریع ارز منابع حاصل از فروش، دوماه پس از لازم الاجراشدن این قانون در مجلس شورای اسلامی، نظارت های فراتر از پادمان از جمله اجرای داوطلبانه سند (پروتکل) الحاقی را متوقف کند. این طرح مجلس در 11آذر1399 مصوب و در 12 آذر 1399 به تصویب شورای نگهبان رسیده است.