قطعه ای که علیرضا قربانی برای ایران خواند - وبلاگ دبستانیها

به گزارش وبلاگ دبستانیها، موسیقی متن و تیتراژ مجموعه مستند ایران به آهنگسازی صادق چراغی و خوانندگی علیرضا قربانی از جمله آثار معتبر موسیقی در کشورمان است که چندی پیش، پیش روی مخاطبان نهاده شد.

اگرچه در تعریف و تشریح آنچه بر موسیقی ملی ایران زمین گذشت می توان به گزاره های رسانه ای متعددی رجوع کرد و پی به علل کاهش مخاطب در این عرصه به دلیل سو مدیریت ها و اشتباهات مختلف برد، اما یکی از بارزترین ویژگی هایی که رجعت دوباره به آن ها حداقل می تواند یادآوری و بازخوانی مناسبی برای خوانش دوباره آثار موسیقایی در این عرصه کند، فراوری آثار ملی میهنی متعددی است که طی سال های گذشته به وسیله هنرمندان دارای احترام و ارزشمند موسیقی ایرانی چه در قالب آلبوم، چه در قالب تک آهنگ و چه در قالب یک اثر موسیقایی در یک آلبوم پیش روی مخاطبان این حوزه نهاده شده اند. آثاری که به دلیل هوشمندی آهنگساز و نوازنده و خواننده در انتخاب آثاری که برای فراوری انتخاب کردند، این کارها را نه تنها تبدیل به ماندگارترین و ممتازترین آثار ملی - میهنی کردند، بلکه از آنها می توان به عنوان ممتازترین آثار موسیقایی در حوزه موسیقی ایرانی یاد کرد. آثاری که بسکمک از آنها فارغ از دیدگاه سیاسی - اجتماعی که در زمان انتشار خود داشتند و مخاطب می توانست به صلاحدید آنچه در روزگارش رخ داده از آن برداشت های مختلفی داشته باشد، اما دربرگیرنده مؤلفه های موسیقایی ارزشمند و ممتازی بودند که نمی توان از نام آنها به راحتی عبور کرد.

به گزارش مهر، اساساً توجه به آثار موسیقایی که در حوزه های وطن دوستی و وطن پرستی به وسیله هنرمندان موسیقی کشورمان فراوری شده، به ویژه در این روزها که کشورمان در بطن اتفاقات و التهابات مختلفی واقع شده است، امری اجتناب ناپذیر است که می تواند فارغ از دل زدگی ها، دعواهای سیاسی، اختلافات درون گروهی، منازعات اجتماعی و تقابل رویکردهای مختلف اندیشه ای که پرداخت به آنها مجال دیگری می طلبد، شرایط روحی مناسبی را برای فرار از این التهابات فراهم سازد که شنیدن به آن هم دربرگیرنده ایجاد روحیه وحدت طلبی و ایران دوستی و هم شنیدن موسیقی است که روزی روزگاری نقل محافل و دستگاه های پخش صوتی خانه ها و اتومبیل ها و مغازه های بودند اما هم اینک در مهجورترین شکل ممکن میان موجی از آلودگی های صوتی نشأت گرفته از فراوریات نازل موسیقایی نهاده شده اند.

آنچه در سلسله گزارش های بازخوانی مهر از نواهایی برای میهن مورد توجه نهاده شده، رجعتی دوباره و اجمالی به آثار موسیقایی است که طی دهه های گذشته و سال های اخیر به وسیله هنرمندان ارزنده موسیقی کشورمان در سبک های مختلف پیش روی مخاطبان نهاده شده اند و در این گزاره های رسانه ای بدون تقدم و تأخر زمانی به آنها می پردازیم. شرایطی که نقد و تحلیل و واکاوی هر یک از این آثار دربرگیرنده ابعاد مختلفی بوده و همیشه مورد توجه منتقدان، مدرسان و پژوهشگران این عرصه نهاده شده اند اما در این گزارش ها کوشش می گردد تا معرفی مختصری از آنها صورت پذیرد.

در دوازدهمین شماره از این مجموعه گزارش ها به سراغ موسیقی متن و تیتراژ مجموعه تلویزیونی مستند ایران پخش شده در شبکه اول سیمای جمهوری اسلامی ایران رفتیم که به کارگردانی حمید مجتهدی و تهیه کنندگی حسین طاهری در اواسط دهه هشتاد پیش روی مخاطبان نهاده شد.

مجموعه ای که فراوری و ساخت آن از سال 1380 در گروه تاریخ، فرهنگ و هنر شبکه یک سیما شروع و تا سال 1384 نیز ادامه پیدا کرد و دربرگیرنده نوآوری های مهمی در حوزه تصویربرداری و کارگردانی بود که توانست خیلی زود با استقبال مخاطبان روبه رو گردد. مجموعه ای که به واسطه کارگردانی کم و بیش خلاقانه اش و بعلاوه به کارگیری عناصر مکملی چون موسیقی و راوی با تبدیل به پروژه ای ماندگار در حوزه مستند سازی رسانه ملی شد که متاسفانه طی سال های اخیر کمتر مشابهی را درباره آن پیدا کرد.

صادق چراغی: در حال حاضر در سیستم کم حوصله و عجول ایرانی آنچه به عنوان موسیقی فیلم رواج دارد نوعی موسیقی بی هویت است که به کمک دنیای سمپل ها و کمک چند ساز آکوستیک بدون هیچ توجه به اصالت و مواردی از این قبیل اغلب در زمانی کوتاه آماده و با فیلم مونتاژ می گردد و این رسم ناپسند مورد قبول بسکمک از کارگردانان و تهیه کنندگان ساده پسند نهاده شده است آنچه درباره این مجموعه مستند تلویزیونی در بانک های اطلاعاتی یافت می گردد اینکه، فراوری بخش نخست مستند ایران از سال 1380 و با سرمایه گذاری شبکهٔ 1 سیما شروع شد و تا سال 1384 ادامه یافت. البته این چنین نیز بیان شده است که دلیل به درازا کشیدن فاز 1، زمان بردن هماهنگی های مورد احتیاج، با ادارات و ارگان های مختلف، برای در اختیار گرفتن وسایل و تجهیزات و نیز مجوز فیلمبرداری و فعالیت بوده است.

در فصل نخست این مجموعه که 14 قسمت داشت، مستندهای مرتبط با تخت جمشید، تهران، کاشان و اصفهانی به نمایش عایدی و پس از اینکه خش این مجموعه در سال 1384 از شبکهٔ اول شروع و با استقبال گستردهٔ علاقه مندان روبرو شد شرایطی پیش آمد که دست اندرکاران این برنامه تصمیم بگیرند این مجموعه مستند را در نوروز سال های 1385 و 1386 به صورت مستمر روی آنتن شبکه های مختلف رسانه ملی ببرند.

براساس گفته کارگردان این مجموعه پژوهش و تحقیق کتابخانه ای یکی از پایه های اصلی مستند ایران به شمار میرود به طوری که بدون انجام تحقیق دوربین مستند ایران در هیچ نقطه ای گام نمی گذارد. […] مدتی پس از خاتمه ساخت فاز 1 مستند ایران، کارهای مقدماتی لازم برای ساخت ادامهٔ این مجموعه از جمله تحقیق کتابخانه ای شروع شد. در اردیبهشت 1386 ادامهٔ تصویربرداری با استفاده از دوربین HD شروع گشت. با خاتمه تصویربرداری هوایی شهر شیراز، بخش های مربوط به این شهر در نوروز 1387 از شبکهٔ یک سیما پخش شد ولی پخش قسمت های دیگر استان ها به زمان دیگری موکول گشت.

فاز 2 مستند ایران نیز به شهر مشهد اختصاص داشت که این قسمت ها در پنج قسمت ویژهٔ حرم مقدس رضوی، ویژه معرفی شهر مشهد، ویژه آرامگاه فردوسی و بنای هارونیه اختصاص داشت که این بخش ها در نوروز سال 1389 پیش روی مخاطبان نهاده شد. قسمت های مربوط به شهر قم در خرداد سال 1389 روی آنتن رفت. در تصویربرداری بخش های مربوط به استان یزد هم نیز در شهریور ماه سال 89 به خاتمه شرایط به گونه ای پیش رفت که بینندگان در نوروز سال 1390 شاهد پخش آن بودند و پس از آن نیز بخش های مربوط به منطقه کرمان به بینندگان معرفی گردید.

در این چارچوب هم زمان با پخش بخش های کرمان از مستند ایران، تصویربرداری زمینی استان های تازه نیز ادامه یافت و به این ترتیب با خاتمه تدوین این بخش ها در بهار 91، استان اردبیل طی 4 قسمت در خرداد 91 واستان لرستان نیز در 4 قسمت در تیر ماه روی آنتن رفت. شرایطی که به گفته حمید مجتهدی کارگردان این مجموعه، به نقاط دیگر ایران نیز خواهد پرداخت و می توان آن را مجله ای برای معرفی ایران دانست.

اما آنچه بهانه ای شد تا به یکی از مهم ترین مستندهای تلویزیون با صدای گرم بهروز رضوی در یکی دو دهه اخیر بپردازیم، موسیقی متن و تیتراژ این اثر موسیقایی است که ساخت موسیقی فاز نخست آن برعهده علی درخشان (حیدرنیا) بود. این در حالی است که پس از فاز اول و برای ساخت قسمت های دیگر، آهنگسازی اثر به عهده صادق چراغی نوازنده و پژوهشگر موسیقی نواحی ایران گذاشته می گردد. شرایطی که به شدت مورد توجه سازندگان این مستند در رسانه ملی بود و بنا داشتند تا آنچه پیش روی مخاطبان قرار می گیرد، ملودی مبتنی بر نگاره های ملی - میهنی موسیقی ایرانی با چاشنی آواز باشد که در این مسیر علیرضا قربانی و محمد معتمدی دو خواننده ای بودند که خوانندگی این اثر را به عهده گرفتند. البته ذکر این نکته نیز خالی از لطف نیست که برای ساخت موسیقی این مجموعه تنها از سازهای ایرانی استفاده می گردد و با توجه به شهر معرفی گردیده در هر قسمت، موسیقی محلی همان ناحیه در ساخت موسیقی به کار برده می شد.

صادق چراغی آهنگساز این مجموعه فاخر چندی پیش بود که درباره ساخت موسیقی مستند ایران گفته بود: با توجه به بناهای خشتی، کویر و فضاهای تاریخی بسیار متنوع که در یزد و کرمان موجود است، برای ساخت موسیقی این استان ها سعی شده با فضاسازی سازهای کهن ایران زمین موسیقی در ارتباط قوی تر با این فضاها باشد. وجود سازهایی چون سرنا، بالابان، قیچک باس و گروه سازهای کوبه ای و آواها در این ارتباط به کمک دیگر صداهای گروه سازهای ایرانی آمده اند. البته با توجه به احتیاج توامان به صداهایی قدیمی در کنار حالت های مدرن تر احتیاج به رنگ صداهای دیگر نیز احساس می شد تا به گستردگی بیشتری از تلفیق نواها دست یافت و همه این ها باعث شد از سه تار شش سیم (سه تار باس) نیز در این ارکستراسیون بهره گرفته گردد و برای اولین بار این ساز در ارکستر حضور داشته و حتی سلو باشد. انگیزه استفاده غالب از ارکستر موسیقی ایرانی اصرار کارگردان بود و بیشتر به این موضوع وابسته است که در قسمت های قبل این نوع ارکستر خیلی بیشتر از انواع دیگر صدادهی توانست مکمل تصاویر باشد.

وی ادامه داد: با توجه به موضوع موضوع ایران تصنیفی نیز دراین باره با اشعار حکیم ابوالقاسم فردوسی در دستگاه نوا آماده و اجرا شده که علیرضا قربانی اجرای هنرمندانه آن را عهده دار بودند. اجرای بخش های آوایی نیز به عهده هنرمندانی چون علیرضا وکیلی منش و هوروش خلیلی با موضوع اشعار فردوسی بوده است. البته بسکمک هنرمندان دیگر نیز برای به ثمر نشستن این برنامه به همکاری دعوت شده و می شوند.

این آهنگساز در بخش دیگری از صحبت های خود اذعان کرد: در حال حاضر در سیستم کم حوصله و عجول ایرانی آنچه به عنوان موسیقی فیلم رواج دارد نوعی موسیقی بی هویت است که به کمک دنیای سمپل ها و کمک چند ساز آکوستیک بدون هیچ توجه به اصالت و مواردی از این قبیل اغلب در زمانی کوتاه آماده و با فیلم مونتاژ می گردد و این رسم ناپسند مورد قبول بسکمک از کارگردانان و تهیه کنندگان ساده پسند نهاده شده است. اما خوشبختانه هم کارگردان و هم تهیه کننده در این مجموعه با دقت به این موضوع پرداخته اند و با نکته سنجی به ساخت این مجموعه ادامه می دهند. از آنجا که آماده کردن موسیقی با گروه سازهای آکوستیک ایرانی امر زمان بر و احتیاجمند حوصله و صبر است، همزمان با کار تصویربرداران کار ساخت و فراوری موسیقی نیز به موازات در حال اجرا و پیشروی است.

به هر ترتیب اگرچه موسیقی متن و تیتراژ مستند ایران در ردیف آثار پرمخاطب این سال های علیرضا قربانی نیست، اما بدون تردید از جمله ملودی هایی است که به دلیل تسلط آهنگساز روی انتخاب شعر و ساخت ملودی و بعلاوه توانمندی های خواننده بر اجرای این اثر می تواند در زمره آثار با کیفیت ملی - میهنی باقی بماند.