سوم اردیبهشت روز بزرگداشت شیخ بهایی و روز معمار
به گزارش وبلاگ دبستانیها، بهاءالدین محمد بن حسین عاملی، معروف به شیخ بهائی (8 اسفند 925 خورشیدی، بعلبک - 8 شهریور 1000 خورشیدی، اصفهان) دانشمند نامدار قرن دهم و یازدهم هجری است که در فلسفه، منطق، هیئت و ریاضیات تبحر داشت و سرآمد دوران خود بود. از شیخ بهایی در حدود 95 کتاب و رساله در سیاست، حدیث، ریاضی، اخلاق، نجوم، عرفان، فقه، مهندسی و هنر و فیزیک بر جای مانده است.
به پاس خدمات شیخ بهایی به علم ستاره شناسی، یونسکو سال 2009 را به نام او سال نجوم و شیخ بهایی نامگذاری کرد.
شیخ بهایی، این عالم و دانشمند عظیم شیعه، در بعلبک به دنیا آمد. شیخ بهایی دوران کودکی را در جبل عامل در ناحیه شام و سوریه در روستایی به نام جبع یا جباع زیست، او از نژاد حارث بن عبدالله اعور همدانی بوده است (از شخصیت های برجسته شروع اسلام، متوفی به سال 64 خورشیدی). خاندان شیخ بهایی از خانواده های معروف جبل عامل در قرن دهم و یازدهم خورشیدی بوده اند. پدر شیخ بهایی از شاگردان برجسته شهید ثانی بوده است.
شیخ بهایی که بود؟
محمد 13 ساله بود که پدرش عزالدین حسین عاملی به خاطر اذیت شیعیان آن منطقه توسط دولت عثمانی از یک سو و دعوت شاه طهماسب صفوی برای حضور در ایران، به سوی ایران رهسپار شد و، چون به قزوین رسیدند و آن شهر را مرکز دانشمندان شیعه یافتند، در آن سکنا گزیدند و بهاءالدین به شاگردی پدر و دیگر دانشمندان آن عصر مشغول شد. وقتی او 17 ساله بود (970 ق)، پدرش به شیخ الاسلامی قزوین به توصیه شیخ علی منشار از سوی شاه طهماسب منصوب شد. 14 سال بعد، در 984 قمری، پدر شیخ بهایی برای زیارت خانه خدا از ایران خارج شد، اما در بحرین فوت کرد.
شخصیت علمی و ادبی و اخلاق و پارسای شیخ بهایی باعث شد تا از 43 سالگی شیخ الاسلام اصفهان گردد و در پی انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان (در 1006 قمری)، از 53 سالگی تا آخر عمر (75 سالگی) سِمت شیخ الاسلامی پایتخت صفوی را در دربار مقتدرترین شاه صفوی، عباس اول برعهده داشته باشد.
شیخ بهایی در فاصلهٔ سال های 994 ق. تا 1008 ق. سفر هایی چند به خارج از قلمروی صفویه داشت. این سفر ها برای زیارت، سیاحت، دانش اندوزی و همچنین به گفته بعضی مورخان به سفارت سیاسی بوده است. مکه، مصر و شام از جمله مقصد این سفر ها بوده است.
شیخ بهایی در سال 1000 خورشیدی در اصفهان درگذشت و بنابر وصیت خودش جنازه او را به مشهد بردند و در جوار مقبرهٔ علی ابن موسی الرضا جنب موزه آستان قدس دفن کردند. هم اکنون قبر وی بین مسجد گوهرشاد و صحن آزادی و رواق امام خمینی در یکی از رواق ها که به نام خودش معروف می باشد است.
از او آثار زیادی بر جای مانده است. بر اساس پژوهشی، آثار شیخ بهایی، بالغ بر 95 کتاب و رساله است. بعضی از نویسندگان نیز آثار او را 120 عنوان ذکر نموده اند.
خدمات شیخ شیخ بهایی
در عرف مردم ایران، شیخ بهایی به مهارت در ریاضی و معماری و مهندسی معروف بوده و هنوز هم به همین صفت معروف است، چنانکه معماری مسجد امام اصفهان و مهندسی حصار نجف را به شیخ بهایی نسبت می دهند؛ و نیز شاخصی برای معین اوقات شبانه روز از روی سایه آفتاب یا به اصطلاح فنی، ساعت آفتاب یا صفحه آفتابی و یا ساعت ظلی در مغرب مسجد امام (مسجد شاه سابق) در اصفهان هست که می گویند وی ساخته است.
در احاطه شیخ بهایی در مهندسی مساحی تردید نیست و بهترین نمونه که هنوز در میان است، نخست تقسیم آب زاینده رود به محلات اصفهان و قرای مجاور رودخانه است که معروف است هیئتی در آن موقع از جانب شاه عباس به ریاست شیخ بهایی مأمور شده و ترتیب بسیار دقیق و درستی با منتهای عدالت و دقت علمی در باب حق آب هر ده و آبادی و محله و بردن آب و ساختن مادی ها داده اند که هنوز به همان ترتیب معمول است و اصل طومار آن در اصفهان هست.
از دیگر کار های علمی که به شیخ بهایی نسبت می دهند طرح ریزی کاریز نجف آباد اصفهان است که به نام قنات زرین کمر، یکی از عظیمترین کاریز های ایران است و از مظهر قنات تا انتهای آبخور آن 9 فرسنگ است و به 11 جوی بسیار عظیم تقسیم می گردد و طرح ریزی این کاریز را نیز از مرحوم شیخ بهایی می دانند.
ازدیگر کار های شیخ بهایی، معین سمت قبله مسجد امام به مقیاس چهل درجه انحراف غربی از نقطه جنوب و سرانجام دادن به یک سلسله اختلاف نظر بود که مفتیان ابتدای عهد صفوی راجع به تشخیص قبله عراقین در مدت یک قرن و نیم اختلاف داشته اند.
یکی دیگر از کار های شگفت که به شیخ بهایی نسبت می دهند، ساختمان گلخن گرمابه ای که هنوز در اصفهان مانده و به حمام شیخ بهایی یا حمام شیخ معروف است و آن حمام در میان مسجد جامع و هارونیه در بازار کهنه نزدیک بقعه معروف به درب امام واقع است و مردم اصفهان از دیر باز همیشه عقیده داشته اند که گلخن آن گرمابه را بهائی چنان ساخته که با شمعی گرم می شد و در زیر پاتیل گلخن فضای تهی تعبیه نموده و شمعی افروخته در میان آن گذاشته و آن فضا را بسته بود و شمع تا مدت های مدیدهمچنان می سوخت و آب حمام بدان وسیله گرم می شد و خود گفته بود که اگر روزی آن فضا را بشکافند، شمع خاموش خواهد شد و گلخن از کار می افتد و، چون پس از مدتی به تعمیر گرمابه پرداختند و آن محوطه را شکافتند، فوراً شمع خاموش شد و دیگر از آن پس نتوانستند بسازند. همچنین طراحی منارجنبان اصفهان که هم اکنون نیز پا برجاست به شیخ بهایی نسبت داده می گردد
منبع: فرارو